Ο Τομ ΤιριΤομ, το Νήμα και η Αριστέα Κοντραφούρη
Στα παρασκήνια μιας διαφορετικής θεατρικής παράστασης, μιλάμε με την Αριστέα Κοντραφούρη…
Ο Τομ ΤιριΤομ και η πολιτεία που ήταν χωρισμένη στα δυο, του Χ. Μπουλώτη
Στα παρασκήνια μιας διαφορετικής θεατρικής παράστασης, μιλάμε με την Αριστέα Κοντραφούρη και μαθαίνουμε για το Νήμα αλλά και άλλα πολλά…
Συνέντευξη: Αγγελική Λάλου
Για πολλά χρόνια ασχολείσαι με το θέατρο “για” παιδιά, έκανες την επανάσταση με μια πρόταση με θέατρο “με” παιδιά. Θες να μας μιλήσεις γι’ αυτή την ιδέα και να μας πεις πόσο μεγάλη διαφορά κάνουν αυτές οι δύο προθέσεις στο τελικό αποτέλεσμα;
Το θέατρο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη θεραπεία-κάθαρση. Δουλεύοντας θεραπευτικά με τα παιδιά αλλά και τους γονείς τους, χρησιμοποιώντας ως εργαλεία το θέατρο και το παιχνίδι, γεννήθηκε η επιθυμία να φτιάξω μια παράσταση που θα δίνει τη δυνατότητα, τόσο στους γονείς όσο και στα παιδιά να συμμετέχουν σε αυτήν ενεργά. Μια διαδραστική παράσταση, που όμως θα είναι δομημένη έτσι ώστε η συμμετοχή δεν θα είναι απλοϊκή, αλλά ουσιαστική και καθοριστική και δεν θα ευτελίζει το εικαστικό αποτέλεσμα αλλά θα το αναδεικνύει. Όταν διάβασα το «Ο Τομ Τιριτομ και η πολιτεία που ήταν χωρισμένη στα δύο» του Χρήστου Μπουλώτη ένιωσα ότι σε αυτό το κείμενο μπορώ να πειραματιστώ. Άλλωστε έμοιαζε και σαν τη συνέχεια του προηγούμενου παραμυθιού, του ίδιου συγγραφέα που είχα ανεβάσει «Το κορίτσι που ζήτησε μια βελόνα, μια απλή βελόνα». Η βελόνα συμβολίζει τη σύνδεση, όπως και η γέφυρα στο Τομ Τιριτομ. Η σύνδεση με απασχολεί βαθιά υπαρξιακά – τόσο σε σχέση με το εδώ και τώρα όσο και με το παρόν και το μάλλον. Σε αυτήν, λοιπόν, την αναζήτηση της συνδεσιμότητας που έχουν τα πράγματα και τα πρόσωπα γύρω μου τοποθετώ και τους θεατές μικρούς και μεγάλους σε μια διαδικασία σύνδεσης, τόσο της παρατήρησης όσο και της συμμετοχής. Είχε προηγηθεί πέρσι μια σειρά εργαστηρίων όπου παιδιά και γονείς κατέθεταν τις ιδέες τους για το πώς φαντάζονται την παράσταση. Να άλλη μια σύνδεση-προετοιμασία και εκτέλεση. Έχει ενδιαφέρον όταν καλούνται να φτιάξουν στο φουαγιέ το πολεμοφόδιό τους, στο οποίο καταγράφουν αυτό που τους θυμώνει και μετά με θυμό πάνω στη σκηνή καταστρέφουν όλοι μαζί τη γέφυρα που ενώνει της δυο πολιτείες… Αν δεν αποδομήσω κάτι δεν μπορώ να το ξαναδομήσω σε νέα βάση και προοπτική και –δυστυχώς αλλά και ευτυχώς– ο θυμός βοηθά στην αποδόμηση. Όλα αυτά πραγματοποιούνται σε αυτήν την παράσταση που έχει ως στόχο την διερεύνηση των πολύπλευρων συνδέσεων στη ζωή μας. Τελικά, για τα παιδιά η προσέγγιση είναι πιο εύκολη γιατί έχουν φρέσκια τη μνήμη των αρχετυπικών συμβόλων, δεν τα έχει ευτελίσει και καταβάλει η καθημερινότητα.
Δουλεύοντας θεραπευτικά με τα παιδιά αλλά και τους γονείς τους, γεννήθηκε η επιθυμία να φτιάξω μια παράσταση που θα δίνει τη δυνατότητα, τόσο στους γονείς όσο και στα παιδιά να συμμετέχουν σε αυτήν ενεργά.
Εκτός όμως από τα παιδιά, στο νέο εγχείρημα καλούνται να συνδράμουν και οι γονείς και να γίνουν αρωγοί της προσπάθειας. Η συνεργασία γονιών-παιδιών είναι ο κύριος σκοπός της παράστασης ή ένα μέσο πραγμάτωσης αυτής;
Με ενδιαφέρει η σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά. Έχει ενδιαφέρον πόσο διαφορετικά είναι τα παιδιά όταν βρίσκονται μακριά από τους γονείς, όταν οι γονείς είναι μακριά από τα παιδιά, όταν συνυπάρχουν στο σπίτι και όταν παίζουν μαζί με έναν συντονιστή… Κάθε συνθήκη τροποποιεί τη συμπεριφορά, φωτίζει μια άλλη οπτική. Συναισθάνομαι τους γονείς κυρίως ως μητέρα, ξέρω πως πολλές φορές γινόμαστε υπερβολικοί και άλλες τρομερά ανεκτικοί υποτιμώντας τα όρια που πρέπει να βάλουμε. Ο γονιός βάλλεται από παντού και παλεύει, είναι δύσκολο να μεγαλώνεις παιδιά σε αυτή τη χώρα, κάτω από αυτές τις συνθήκες. Σε αυτήν την παράσταση, συνδέω το μέσο και το σκοπό, συνδέω το γονιό και το παιδί, βάζοντας στη διαδικασία να ανακαλύψει αν το παιδί είναι το μέσο ή ο σκοπός του…
Γράφεις η ίδια θεατρικά έργα για παιδιά, ωστόσο ήδη από την πολύ επιτυχημένη θεατρική μεταφορά του βιβλίου “Το κορίτσι που ζήτησε μια βελόνα, μια απλή βελόνα” είναι η δεύτερη φορά που καταπιάνεσαι με κείμενο του Χρήστου Μπουλώτη. Υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος για τη συγκεκριμένη επιλογή;
Ta θεατρικά που γράφω προκύπτουν μέσα από τη διαδικασία των αυτοσχεδιασμών που εκτελώ με τις θεραπευτικές ή δημιουργικές ομάδες που συντονίζω. Έχουν ενδιαφέρον τα κείμενα που προκύπτουν από τα ερεθίσματα που δίνει το σύνολο των ανθρώπων που συνυπάρχει με ένα κοινό αίτημα-στόχο. Τα κείμενα του Μπουλώτη με αγγίζουν βαθιά. Με συγκινούν. Ο τρόπος του είναι λιτός και βαθιά ουσιαστικός. Λόγος απέριττος, χωρίς πολλά φτιασίδια.
Οι παραστάσεις που στήνεις και σκηνοθετείς διακρίνονται από μια σκηνική λιτότητα και σου αρέσει να “εμψυχώνεις” αντικείμενα σε ρόλους ανθρώπων. Φέτος πήρες τις σακούλες και έφτιαξες κούκλες με τη βοήθεια της Εμμανουέλας Καποκάκη. Σακούλες υπάρχουν και σε άλλα σημεία του σκηνικού. Γιατί αυτή η επιλογή;
Όταν διάβασα το παραμύθι που μιλά για την κατεστραμμένη Ελκαζίνη, σκέφτηκα να χρησιμοποιήσω ένα υλικό που συνδέεται με κάτι κατεστραμμένο. Η σακούλα παραπέμπει στα σκουπίδια, ένα υλικό σε αποσύνθεση. Η σακούλα πετιέται μαζί με τόσα σκουπίδια. Ήθελα, επομένως, να δώσω μια δημιουργική διάσταση σε αυτό που πετιέται, στο άχρηστο…
Στην παράσταση τους ήρωες κάθε φορά τους ενσαρκώνουν διαφορετικά παιδιά, βλέπουμε συνεπώς κάθε φορά και διαφορετική παράσταση;
Το κάθε παιδί είναι διαφορετικό. Το κοινό σε κάθε παράσταση είναι διαφορετικό. Άρα κάθε φορά η κάθε παράσταση έτσι και αλλιώς είναι διαφορετική. Άλλες φορές ο Τομ είναι επιθετικός, άλλες φορές ήρεμος, άλλες ιδιαίτερα ευρηματικός. Άλλες φορές το κοινό πάνω στη σκηνή ψάχνει τον Τομ φωνάζοντας δυνατά, άλλες φορές επινοεί λύσεις. Άλλες φορές οι θεατές αγκαλιάζονται δυνατά, άλλες φορές είναι επιφυλακτικοί. Η παράσταση αλλάζει συνεχώς, κάθε φορά μου έρχεται μια καινούρια ιδέα και την προσθέτω…
Πόση ελευθερία έχουν τα παιδιά στη δημιουργία αυτής της παράστασης;
Η παράσταση έχει συγκεκριμένη δομή που κατέληξε έπειτα από μελέτη όλων αυτών που κατέθεσαν παιδιά και γονείς στα περσινά εργαστήρια με αφορμή τη δημιουργία της παράστασης. Η δομή, το όριο είναι σαφές και συγκεκριμένο – μέσα, λοιπόν, σε αυτό το δοσμένο πλαίσιο καθένας που θα ανέβει στη σκηνή είναι ελεύθερος να παίξει…
Το κάθε παιδί είναι διαφορετικό. Το κοινό σε κάθε παράσταση είναι διαφορετικό. Άρα κάθε φορά η κάθε παράσταση έτσι και αλλιώς είναι διαφορετική. Άλλες φορές ο Τομ είναι επιθετικός, άλλες φορές ήρεμος, άλλες ιδιαίτερα ευρηματικός.
Είπατε ότι η γέφυρα στο παραμύθι κρατά ενωμένη τη χώρα και έπειτα από το γκρέμισμά της, τι χωρίζει στα δύο, βλέπετε σήμερα γκρεμισμένες γέφυρες και ελπίδα επανένωσης;
O Νικόλας Aνδρικόπουλος ο εξαιρετικός εικονογράφος του Τομ Τιριτομ, όπως μας εξήγησε στο κοινό όταν ήρθε να δει την παράσταση, εμπνεύστηκε τη γέφυρα από την αντίστοιχη της Βοσνίας Ερζεγοβίνης. Σαφείς οι αναφορές σε έναν κοντινό πόλεμο, στη γειτονιά μας που έγινε αφορμή να γκρεμιστούν οι γέφυρες, να χωρίσουν φίλοι και συγγενείς, να διαλυθεί μια χώρα. Αυτού του είδους η διάλυση στην Ευρώπη συνεχίζεται και σήμερα παίρνοντας τη μορφή της αποσύνθεσης. Σήμερα αποσυντίθενται ιδέες και οράματα: η ενωμένη Ευρώπη, η Ευρώπη της ανεκτικότητας και της συνύπαρξης, η Ευρώπη της ανοχής και του πολιτισμού. Είναι η προσφυγική κρίση; Οι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι που έρχονται για να γλιτώσουν τη ζωή τους; Ή, μήπως, όλο αυτό είναι απλά η αφορμή; Μήπως οι αξίες που πιστεύαμε ότι είχαμε τελικά δεν υπάρχουν, μήπως πρέπει να αναζητήσουμε όλοι τη βαθύτερη ουσία μας και με όπλο αυτή να επανασχεδιάσουμε ένα κοινό ευρωπαϊκό μέλλον που θα βασίζεται στην ελπίδα και όχι στο φόβο; Που θα ψάχνουμε αλήθειες και όχι επιγραφές; Oι λογικές της περιχαράκωσης που στην παράσταση εκφράζεται βάζοντας τους θεατές να εκδραματίσουν την αντιπαλότητα των δύο πολιτειών φωνάζοντας ΑΣΠΡΟ-ΜΑΥΡΟ μήπως μετατρέπει την Ευρώπη στη λογική του θεματικού πάρκου; Μιας τεράστιας Disneyland; Θέλουμε να είμαστε πολίτες ή επισκέπτες; Και παρότι μπορεί να μοιάζει ασύνδετο, το πρόβλημα και η λύση του βρίσκεται στη Παιδεία γιατί αυτή έχει την δυνατότητα να κάνει τους ανθρώπους πολίτες και όχι φοβισμένα κοπάδια καταναλωτών.
Η ίδια, ως μαμά, βρίσκεις στην καθημερινότητά σου χρόνο για τέτοιου είδους δημιουργικές δραστηριότητες με τα παιδιά σου;
Η καθημερινότητά μου είναι πολύ έντονη, βρίσκομαι σε συνεχή εγρήγορση. Υπάρχουν περίοδοι που καταφέρνω να αφιερώνω πολύ δημιουργικό χρόνο στα παιδιά μου και άλλοι λιγότερο. Δεν είμαι η ΤΈΛΕΙΑ μητέρα, αλλά θεωρώ σημαντικό τα παιδιά μου να μάθουν να αποδέχονται τη μη τελειότητα και την ευάλωτη πλευρά της ζωής.
Έχει συμβεί κάποιο παιδί τόσο στα εργαστήρια όσο και στην παράσταση να μην προσέχει ή να έχει προβλήματα συνεργασίας και ανταγωνισμού; Πώς έχεις αντιδράσει και πώς έχεις χειριστεί ανάλογες περιπτώσεις;
Η δυσκολία συνήθως δεν προέρχεται από το παιδί αλλά από το γονιό. Το παιδί μπορεί προς στιγμή να αντιδράσει αν δεν παίξει τον πρωταγωνιστικό ρόλο, σημασία έχει πώς θα το διαχειριστεί ο γονιός. Προσπαθώ να κατανοήσω το γονιό, να τον ενθαρρύνω. Δυστυχώς υπάρχουν γονείς που βλέπουν το παιδί τους ως προέκταση του εαυτού τους. Συνέβησαν ανάλογα περιστατικά στο θέατρο και από τότε αποφάσισα στο δρώμενο που πραγματοποιείται στο φουαγιέ πριν από την έναρξη να συμπεριλάβω κάτι σε σχέση με αυτό. Άλλωστε, ο στόχος της παράστασης είναι να μάθουμε να γεφυρώνουμε, να βάζουμε σε νέο πλαίσιο τα συναισθήματά μας και τα γεγονότα..
Μίλησέ μας για το “Νήμα” ως χώρο και ως ομάδα.
Το ”Νήμα” είναι χώρος ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης μέσω του παιχνιδιού και του θεάτρου. Με ιδρυτές τον Γιάννη Πίμπα, τη Λαμπρινή Κουβαρά και εμένα. Βρισκόμαστε σε μια διαρκή αναζήτηση ερεθισμάτων και με αφορμή την αλληλεπίδραση που έχουμε με γονείς και παιδιά διευρύνουμε τα μέσα που χρησιμοποιούμε αλλά και τη στοχοθεσία μας… Θεραπείες, Θεατρικό παιχνίδι, κοινωνικές δεξιότητες, παραστάσεις… Θέλουμε το Νήμα να είναι εργαλείο ουσιαστικής και δημιουργικής παρέμβασης χωρίς μοναδικό σκοπό το οικονομικό κέρδος.
Αγ. Όρους 16 & Κωνσταντινουπόλεως 115,Βοτανικός
Τηλ : 2103425637
Παραστάσεις :
Πληροφορίες : Πρωί.: Κυρ. 12 μ.
Σύλληψη, Σκηνοθεσία, δραματουργική επεξεργασία-στίχοι, ερμηνεία: Aριστέα Κοντραφούρη Συντονισμός εργαστηρίων: Αριστέα Κοντραφούρη, Λαμπρινή Κουβαρά, Γιάννης Πίμπας Κατασκευή κούκλας: Αριστέα Κοντραφούρη με την καθοδήγηση της Εμμανουέλας Καποκάκη Χορογραφία-κινησιολογία: Αγγελική Μουτσοπούλου Μουσική σύνθεση: Μανώλης Σπανός Kατασκευή σκηνικών: Σάββας Σουρμελίδης Φωτογραφίες: Στέλιος Αγγελίδης
Η Αριστέα Κοντραφούρη είναι ψυχοθεραπεύτρια-ηθοποιός παρουσιάζει στο θέατρο Βαφείο τη διαδραστική παράσταση ‘’ Ο Τομ Τιριτομ και η πολιτεία που ήταν χωρισμένη στα δύο’’ του Χρήστου Μπουλώτη. Είναι ιδρυτικό μέλος του χώρου ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης το Νήμα (Αιολέων 36 Άνω Πετράλωνα όπου συντονίζει ομάδες θεατρικού παιχνιδιού χρησιμοποιώντας τεχνικές παιγνιοθεραπείας αλλά κάνει και συνεδρίες ψυχοθεραπείας σε ενηλίκες, παιδιά και εφήβους.